rembrandtwandeling amsterdam

Track Rembrandtwandeling Amsterdam

Dinsdag 30 april 2024

Heerlijk zonnig weer, geen wind.

In 2019 was het 305 jaar geleden dat Rembrandt in Amsterdam was gestorven. Indertijd is er een boekje uitgegeven “In de voetsporen van Rembrandt”. Twee wandelingen in Amsterdam heb ik toen gelopen: “De woonhuizen van Rembrandt” en “Rembrandt en de Amsterdamse elite“. Nu zijn er twee interessante tentoonstellingen over Rembrandt. Eén in het Stadsarchief “Achter de schermen: Amsterdams theater in de 17e en 18e eeuw” en in het Rembrandthuis “Regie: Rembrandt. Rembrandt en de wereld van het theater”. Via een QR code kun je de speciale wandeling lopen tussen het Stadsarchief en het Rembrandthuis. En als je dan van wandelen nog niet genoeg hebt, kun je nog meer punten in Amsterdam aandoen die iets te maken hebben met Rembrandt.

Ik start in het Stadsarchief. Een heel klein tentoonstellinkje, bestaande uit prenten en documenten, laat zien hoe het theater er in de 17e eeuw eruit zag. Het theater dat Rembrandt heeft gezien. De schouwburg aan de Keizersgracht die in 1637 gebouwd is. Straattheater op de Vlooienmarkt, vlakbij waar Rembrandt heeft gewoond, en straattheater op kermissen. Aanvankelijk werden vrouwenrollen door mannen gespeeld, maar vanaf 1655 traden ook actrices op. Wat een groot succes bij het publiek was. Vandaar loop ik via het Rembrandtplein met het standbeeld van Rembrandt van Louis van Royer uit 1852 , de Stopera waar vroeger het huis de Suijkerbackerrij van Rembrandt en Saskia stond, en het Waterlooplein, dat vroeger de Vlooienmarkt heette, naar het Rembrandthuis, waar Rembrandt tussen 1639 en 1658 werkte en woonde. Ik bezoek alleen de tentoonstelling “Regie: Rembrandt”. Een leuke tentoonstelling die vanuit theatraal oogpunt het werk van Rembrandt bekijkt. Niet alleen de tekeningen en etsen die hij gemaakt heeft van toneelspelers en theatervoorstellingen, maar ook schilderijen geanalyseerd vanuit dramatische begrippen als agnitio (personages krijgen belangrijke inzichten) en peripeteia (dramatisch omslagpunt). Dan kijk je anders naar een schilderij als “Suzanna”, dat de voorkant van de catalogus siert.

Daarna loop ik nog een stukje van de bijzondere wandeling tot de Westerkerk, waar Rembrandt begraven ligt. Ik was nog nooit in die kerk geweest. Nu kan ik in alle rust genieten van de stilte en de serene sfeer, na de drukte in de Amsterdamse binnenstad.

Inmiddels heb ik wel dorst gekregen. Met een HOVO cursus over Chinese thee had ik een bezoek gebracht aan het theehuis Moychai aan de Rozengracht nr. 92H. Hier kan je echt genieten van bijzondere thee.

• 

  stadsarchief tentoonstelling Amsterdams theater in de 17e en 18e eeuw

• 

  Rembrandthuis

• 

  catalogus Regie Rembrandt

• 

  de Waag met opschrift Lucas Gilde

• 

  gedenksteen graf Rembrandt in de Westerkerk

vestingwandeling woerden

Track vestingwandeling Woerden 231107

plattegrond woerden in atlas de Wit (1697)

Dinsdag 7 november 2023

Na dagen van regen en heel veel wind (code oranje), vandaag in de ochtend droog, in de middag regen, weinig wind, 11 graden.

afstand: ong. 3 km.

Met mijn vriendin Miriam afgesproken om een vestingwandeling te lopen. Gekozen voor Woerden. In mijn atlas de Wit (1607) loopt de Rijn nog dwars door Woerden heen, nu de gedempte Rijnstraat. En zijn de vestingwerken beperkt tot een gracht, stadsmuren, drie poorten en een paar bastions. Zoals Woerden er nu bijligt, is het duidelijk dat er na 1697 nog vestingwerken zijn toegevoegd. Na het rampjaar van 1672 toen de Fransen Woerden met gemak innamen is besloten de stad beter te beschermen. Begin 18e eeuw werd een tweede gracht gegraven en nieuwe bastions aangelegd. Woerden werd toen de belangrijkste stad van de Oud Hollandse Waterlinie. Begin 19e eeuw was dat alweer voorbij en toen is er veel afgebroken. Ook de markante stadspoorten.
We lopen nu niet de wandeling langs de oude stadswallen, zoals zichtbaar op de kaart van De Wit, maar de buitenste ring van de later aangelegde vestingwerken te volgen. En dat is maar goed ook. Woerden is klein, met een uurtje heb je de hele route afgelegd.
We starten op de Markt met een kopje koffie met warme appeltaart bij café de Pompier. En gaan dan richting het haventje. We passeren de plek, waar de Leidse Poort heeft gestaan. Er staat nu een kunstwerk van André Kruysen dat daaraan moet herinneren. Aan de noordkant is de dubbele gracht nog goed zichtbaar, met ook de scherpe punten van een bastion. Aan de zuidkant, voorbij het Kasteel Woerden, nu in gebruik als trouw-, feest-, en congreslokatie, zijn veel nieuwe appartementen gebouwd. We vinden het fraai, met een mooi uitzicht op de gracht. Aan het eind is het even onduidelijk of we verder kunnen lopen, maar een bewoner van het hoekappartement wijst ons erop dat we over het plankier de bocht om kunnen. Mooi gemaakt. Via de Nassaukade met wat eenvoudiger huizen lopen we terug naar het haventje. We besluiten de wandeling weer op de Markt bij café Pompier, nu met een broodje. Helaas is het Stadsmuseum Woerden dicht i.v.m. de opbouw van een nieuwe tentoonstelling. Dat houden we dus nog tegoed.

• 

  eerste gracht met vorm van bastion

• 

  Leidse poort geschilderd door Theodoris Cornelis Schutter, ca 1765

• 

  Leidse Poort geplakt in de huidige situatie

• 

  kunstwerk op plaats Leidse poort

• 

  Zuidkant Woerden met nieuwe bebouwing

wandeling simeon ten holt in bergen

3 september 2023

heerlijk zonnig najaarsweer, 25 graden, nauwelijks wind.

afstand: 6,6 km.

In de Trouw van 29 juli 2023 stond een artikel over een wandeling in Bergen, gewijd aan Simeon ten Holt. De componist, vooral bekend van de Canto Ostinato. Een drie uur durend werk, meestal gespeeld op vier piano’s. Een minimalistisch, repeterend, hallucinerend werk. Honderd jaar geleden is hij geboren in Bergen. De route voert langs een aantal panden die belangrijk waren voor hem.
Hans en ik lopen eerst naar het museum Kranenburgh om de wandelkaart te kopen. Daarop staat de route en QR codes die gescand een filmpje laten zien. Bergen is heel mooi, veel groen en hoge bomen. Meest dure villa’s met grote tuinen. Ten Holt heeft hier best bescheiden gewoond. In een bunker, die na de tweede wereldoorlog was blijven staan. Na zijn huwelijk met Henriëtte Smit in een zomerhuisje aan de Nesdijk, naast het grote huis van Adriaan Roland Holst, En later, toen hij weg moest uit het zomerhuisje, verhuisde hij naar een bouwval aan de Loudelsweg, in de volksmond de wolkenkrabber geheten, die hij langzamerhand opknapte. In de tuin bouwde hij een houten studio. Hier componeerde hij zijn Canto Ostinato. Zijn latere vrouw Colette Noël woont er nog. Aan de buitenrand van Bergen staat een groot met riet gedekte hoeve, “Even buiten”. Hier woonde de componist Jacob van Domselaer, van wie ten Holt les heeft gehad. We lopen weer terug naar het drukke centrum van Bergen. Op het plein heeft het oude pand van het KunstCentrumBergen gestaan. Een initiatief van kunstenaars en notabelen in 1947 om kunst te bevorderen. Simeon ten Holt is daar ook lid van geweest. We eindigen bij de ruïnekerk van Bergen, verwoest in de tachtigjarige oorlog door de Geuzen en nooit meer opgebouwd. Een leuke wandeling met aardige geluidsfragmenten.

• 

• 

  geboortehuis simeon ten holt

• 

  bunker simeon ten holt

• 

  “de wolkenkrabber”

• 

  huis van jacob van domselaer

fietstocht ijssellinie wijhe zwolle

track wijhe hattem wijhe

vrijdag 21 juli 2023

Zonnig, 20 – 22 graden, ’ s ochtends geen regen, ’s middags wel, maar dan zitten we in de auto.

We checken uit in ons hotel in Wolfheze. Nu pas valt met op dat er een poster aan de muur hangt met een verhaal van een Joods kind dat ondergedoken heeft gezeten in Renkum en bij de operatie Market Garden moest evacueren. De poster is een onderdeel van het project “Ik kom terug”, dat verhaalt over die evacuees en hun verhalen deelt met kinderen nu.
We fietsen vandaag een korte route, die we nog een beetje kleiner hebben gemaakt, door niet de brug bij Zwolle te nemen, maar de kleine veerpont bij Hattem. Mooie tocht, grotendeels door de uiterwaarden van de IJssel. Zeker aan de westkant valt het op dat er veel landbouw en veeteelt is. Ook op de ouderwetse manier, met grote raaigraslanden.

Geen overblijfselen van de koude oorlog op deze route. Wel een paar herinneringen aan de tweede wereldoorlog in Hattem. Ook Hattem is bevrijd door de Canadezen. Een plaquette hangt aan de enig overgebleven stadspoort. De voormalige synagoge van Hattem is nu een woonhuis. Op een infobord staan de namen van de in WOII vermoorde Joden. Aan de oude kerk hangt een mooie plaquette met de vernielde spoorbrug (bij Zwolle) over de IJssel en de tekst:

1940 – 1945
Medeburgers kwamen om
Wij werden vrij
Hen gedenken wij.

Erg onder de indruk ben ik van een grafzerk op de Joodse begraafplaats, een hoekje naast de Algemene begraafplaats. Hier ligt het gezamenlijk graf van Abraham en Elisabeth van Gelder-Bakker. Zij zaten samen met hun twee kinderen ondergedoken op het landgoed Molecaten, samen met enkele andere Joodse families. Vanwege hun riskante gedrag en het niet volgen van de regels werden hun kinderen elders ondergebracht. Daar waren de ouders het absoluut niet mee eens. Zij eisten dat de kinderen bij hun teruggeplaatst zouden worden en dreigden met verraad. Het verzet heeft het echtpaar toen geliquideerd. Wat een afschuwelijke geschiedenis. Gelukkig nog een stuk fietsen naar Wijhe. De wind waait alle nare gedachten weg.

Tripcomputer
Afstand: 36,4 km
Reistijd: 2 uur 6 minuten
Tijd gestopt: 50 minuten
Max snelheid: 28,6 km
Gem snelheid: 17,2 km
Totaal gem: 12,3 km

• 

  ijssel even buiten wijhe

• 

  kleine veer bij hattem

• 

  plaquette bevrijding door de canadezen in hattem

• 

  voormalige synagoge in hattem

• 

  grafsteen fam van Gelder- Bakker

fietstocht ijssellinie deventer wijhe

track deventer – wijhe- deventer

donderdag 20 juli 2023

Zonnig, soms bewolkt met soms donkere wolken, geen regen, weinig wind, meer uit het NW, 20-22 graden.

Bijzondere tocht vandaag met veel overblijfselen van de IJssellinie. Dankzij de vrijwilligers van de Stichting IJssellinie is bij Olst veel bewaard gebleven en opgeknapt. Olst was belangrijk. Hier lag een stuw in de IJssel, die bij dreiging van een Russische invasie moest zorgen dat het land onder water werd gezet. Om die stuw te beschermen zijn hier ook veel verdedigingswerken gebouwd.
Het is een redelijk mooie tocht met met name op de terugweg aan de westelijke kant mooie uitzichten op de IJssel. De luchten doen ook veel.
In Deventer bij komst aan de IJssel meteen geparkeerd op de Zutphenselaan. Prima plek, je fietst zo via Pothoofd en Welle langs de IJssel. Onze route start bij de spoorbrug. We fietsen rechtstreeks langs de IJssel naar landgoed de Haere. Het routeboekje rijdt erlangs. Ik heb de route over het landgoed geleid. En op de track alle bezienswaardigheden geprikt: een commandobunker, een hospitaalbunker, een inlaatwerk, een luchtdoelterp, een boforskazemat, een vierlingbunker en ook ingebetonneerde shermantanks. Het kasteel de Haere ligt op een natuurlijke hoogte en is van oorsprong heel oud, maar natuurlijk in de loop der eeuwen ingrijpend gewijzigd. Om een of andere reden is de weg ernaartoe afgesloten. Dat noopt ons om via een voetpad en een heel nauw bruggetje achter het kasteel langs te gaan. Maar dan vinden we snel een bordje met Noodhospitaal. Een bunker die in oorlogstijd 36 militairen kon verzorgen. Vlak erbij ligt de commandobunker. De gevechtsleiding van de infanterie (bij dreiging zaten in dit gebied 800 infanteristen) opereerde vanuit deze bunker. We fietsen langs de IJsseldijk naar het  inlaatwerk.  Een reusachtig betonnen gevaarte met vijf openingen om het water van de IJssel door te laten. Als ik hier sta, verbaast het me dat deze hele verdedigingslinie diep geheim was. Mensen die hier woonden en werkten moeten dit toch gezien hebben. De stuw, die hier in de IJssel gelegen moet hebben, is inmiddels opgeruimd. Verderop aan de IJsseldijk ligt een luchtdoelterp. Op deze hoogte stond luchtweerafgeschut, om de bommenwerpers van de Russen uit de lucht te kunnen schieten. In de terp is een personeelbunker voor 28 man.  Het is even zoeken naar de vierlingbunker en de boforskazemat. Genoemd naar de wapens die erop stonden: een Vierlingmitrailleur en een luchtdoelkanon van Bofors. Maar die hebben we gevonden, via een landweggetje tussen de maisvelden. Dan door het bos naar de spoorlijn. Daar liggen aan weerszijden van de weg nog twee shermantanks . Gek genoeg volgt dan een stuk wat verder van de IJssel. Het landschap zou overal in Nederland kunnen zijn. We naderen Wijhe. Bij de kerk ligt luisterkei nr. 501. Het gaat over het hotel in dezelfde straat, hotel Veerman, in de oorlog het Oranjehotel genoemd. Hier ontmoet een Amsterdamse verzetstrijder een oude dienstmakker. Samen zetten ze een voedsellijn op voor hongerende Amsterdammers. De Amsterdammer wordt gepakt en op de Waaldorpervlakte gefusillieerd. Verderop een monument voor de slachtoffers bij de bevrijding van een ontploffing van de vloerzeilfabriek, waar wapens, munitie en mijnen lagen opgeslagen. En we fietsen even langs een monument voor een eerdere oorlog, namelijk de oorlog tegen de Fransen begin van de 19^e eeuw.  Een kozakkenleger olv de Russische generaal Alexander von Beckendorff hielp mee ons van de Fransen te bevrijden. Het sloeg hier zijn bivak op en legde een brug over de IJssel. Dit monument en ook één aan de overkant van de IJssel voelt nu heel ongemakkelijk door de oorlog met Oekraïne.  

Met de pont bij Wijhe de IJssel over. Aan deze kant van de IJssel komen we nog een paar Koude Oorlog relicten tegen.  Een muur aan de IJssel, waar de stuw tussen gemanoevreerd had moeten worden en een bunker, Laacc (light anti aircraft control centre), vermomd als boerenschuur. Dit was het commandocentrum voor 400  man luchtdoelartillerie.

Daarna is het via een mooie weg langs de IJssel uitrijden van deze route.

Tripcomputer
Afstand: 57,43 km
Reistijd: 3 uur 33 minuten
Tijd gestopt: 1 uur 58 minuten
Max snelheid: 28,8 km
Gem snelheid: 16,1 km
Totaal gem: 10,4 km

• 

  Kasteel de Haere

• 

  route bordje naar hospitaalbunker

• 

  commandobunker

• 

  inlaatwerk

• 

  shermantank

• 

  luchtdoelterp

• 

  vierlingbunker

• 

  boforsbunker

• 

  shermantanks weerzijden bij het spoor

• 

  luisterkei oranjehotel Wijhe

• 

  monument slachtoffers ontploffing vloerzeilfabriek

• 

  monument generaal kozakkenleger

• 

  monument generaal kozakkenleger

• 

  restanten muur en aanlegplaats stuw bij Olst

• 

  Laacc bunker

fietstocht ijssellinie zutphen deventer

track zutphen deventer

woensdag 19 juli 2023 Zutphen – Deventer – Zutphen

Zonnig, bewolkt, een paar druppels regen, 20 tot 24 graden, bijna geen wind, zuidwest.

Met de leenauto eerst naar het ANWB servicecentrum om de zijtassen van mijn broer op te halen. Daarna naar Zutphen. Het routeboekje geeft als tip om de parkeren de IJsselkade. Maar daar mag je maar vier uur maximaal staan. Dus teruggereden naar de TOP parkeerplaats achter het politiebureau, iets verder uit het centrum. Prima plek.

Eerst langs de IJsselkade van Zutphen. Mooi opgeknapte kade. Noordelijk Zutphen uit is een industrieterrein, met aan het eind een lus om over de brug over het Twentekanaal te geraken. Weer terug bij de IJssel spot Paul een luchtbuis op een betonnen onderkant, een kazemat uit de koude oorlogstijd? Verder komen we op deze rit geen onderdelen uit de koude oorlog tegen. Wel tientallen ooievaars. Ik heb een paar elementen die verwijzen naar WOII in de route opgenomen. Bij Gorssel ligt een monument om te gedenken dat hier het Canadese leger op 12 april 1945 de IJssel overstak. We fietsen verder naar Deventer. Een groot stuk van dit deel van de route loopt langs een autoweg. We naderen duidelijk een grote stad. We rijden eerst door naar de Brink, om daar bij de Deventer Koekwinkel een kopje koffie met koek te gebruiken. Daarna naar de ANWB winkel om voor mij een nieuwe regenbroek te kopen. De oude lekt bij de eerste druppels regen al bij het kruis. Daarna terug naar de IJssel. Bij de Wilhelminabrug staat een Duits anti tank-kanon van het type PAK-36. Men weet niet waar het buitgemaakt is. Kennelijk is het in Deventer achtergelaten. Het is in de 80er jaren opgeknapt. Maar kan nu wel weer een onderhoudsbeurt gebruiken. We fietsen langs de Welle naar de volgende brug. De spoorbrug. Deze brug heeft een belangrijke rol gespeeld in WOII. Er staat een luisterkei (503) bij de pont, die verhaalt over de bombardementen aan het eind van de oorlog op de spoorbrug door de geallieerden. Veel schade aan huizen, maar de brug bleef intact. Helaas hebben de Duitsers hem bij terugtrekking vakkundig opgeblazen.  Bij de spoorbrug zelf staat een restantje van de oude spoorbrug, en aan de overkant van de brug staat een restant van de nood spoorbrug. Over de brug gaan we aan de andere kant terug naar Zutphen. In tegenstelling tot de vorige etappes, is deze kant van de IJssel nu wel fijn en mooi om te rijden. Prachtige fietspaden, door boerenland, soms kleine natuurgebieden, soms door nieuw aangelegde gebieden in het kader van het project Ruimte voor de rivier. We pauzeren even bij de ruïne van het kasteel Nijenbeek.  Jammer dat je er niet omheen kan lopen. De ruïne ligt prachtig in de uiterwaarden van de IJssel. Ondertussen is het voorzichtig gaan spetteren. Maar de regen zet niet door. Mijn broer ontdekt nog een stel drakentanden, betonnen tankversperringen uit WOII. Ze zijn zo neer gezet zijn dat ze een wandelpad blokkeren. Maar dan rijden we snel op Zutphen aan. Een mooie tocht was het vandaag.

Tripcomputer
Afstand; 46,82 km
Max. snelheid: 27,2 km
Reistijd; 2 uur 49 minuten
Tijd gestopt: 1 uur 18 minuten
Gem. snelheid: 16,6 km
Totaal gem.: 11,3 km.

• 

  luchtpijp op betonnen ondergrond, koude oorlog element?

• 

  deventer koekwinkel

• 

  duits PAK 36 kanon in deventer

• 

  luisterkei 503 bij deventer veer

• 

  overblijfsel oude spoorbrug

• 

  restant noodspoorbrug Catharine Miller

• 

  twee drakentanden

• 

  ruïne kasteel nijenbeek

fietstocht ijssellinie doesburg zutphen

track doesburg – zutphen – doesburg

Dinsdag 18 juli 2023 Doesburg – Zutphen – Doesburg

Zonnig, in de middag 24 graden, weinig tot matige zuidwesten wind.

Het weerbericht zegt dat vandaag de mooiste dag is van de week. Droog, weinig wind en tot maximaal 24 graden. Mijn broer is al vroeg uit de veren, appt om 7.00 uur dat hij klaar is, als ik niet reageer belt hij tegen half acht. Ik lig lui naar een podcast te luisteren. En schiet uit mijn bed. Uiteindelijk starten we op 9.15 uur in Doesburg vanaf parkeerterrein de Bleek, net binnen de vesting. Een heel mooie tocht volgt. Ook bij deze route van Doesburg naar Zutphen via de westelijke oever weer terug, is de oostelijke oever het meest interessantst. Er is weinig te zien van de restanten van de koude oorlog. Een deel van een inlaatwerk, dat ervoor zorgde dat het water van de IJssel het land instroomde, even voorbij Doesburg. Alleen de bovenkant, want het inlaatwerk is verdwenen in de verhoging van de dijk. En na de brug over de IJssel bij Zutphen moet een rivierkazemat staan, ter verdediging van de linie. Op streetview kon ik hem al niet vinden, teveel struikgewas. En op de tocht zien we hem ook niet.  
Er is wel veel te zien van WOII. Drie luisterkeien. Eén in Baak, even voorbij Bronkhorst. Het herinnert aan een oorlogsmisdaad van de Duitsers, die nadat Baak bevrijd was, nog granaten afvuurden, waarbij in totaal negen kinderen en vier volwassenen omkwamen. De tweede luisterkei ligt bij Dieren, bij een sluiskolk over het Apeldoornskanaal. Hier een vrolijk verhaal, dat de Engelse en Canadese troepen hier samen Dieren bevrijdden. De derde kei ligt bij Ellecom. En heeft als titel “de hel van Ellecom”. Landgoed Avegoor, dat hier vlakbij ligt, was in de oorlog een school voor de Nederlandse SS. Het landgoed moest door Joodse dwangarbeiders up to date gemaakt worden. De Nederlandse SS-ers traden heel bruut tegen de Joden op. Ook een paar monumenten komen we tegen, voor geëxecuteerde verzetsstrijders in Zutphen, een verdwenen synagoge in Brummen, neergestorte Canadese vlieger bij Zutphen.
Het oude Hof te Dieren, dat nog stamt uit de 13^e eeuw, is gesloopt in WOII. En in kasteel Groot Engelenburg bij Brummen zijn pal voor de bevrijding nog tientallen verzetsstrijders gemarteld en een aantal gedood.
Onze hoofden vol van de verhalen fietsen we in het nu zo rustige groene landschap terug naar Doesburg.

Mijn broer is, nadat hij mij heeft afgezet bij het hotel, benzine gaan tanken. En toen gaf de auto een waarschuwing. Stop, remsysteem defect. Valt nu onze fietstocht in het water? Nee, dankzij de ANWB. De wegenwacht gebeld. En die heeft gekeken, twee klemmetjes gezet op de remleiding. De auto kan gemaakt worden in het servicecentrum dat toevallig ook in Wolfheze is gevestigd. En we krijgen een leenauto, een KIA seed met trekhaak. Prima service dus van de ANWB.

Trip computer
Afstand: 50,86 km.
Reistijd 2 uur 57 min
Stoptijd: 1 uur 20 min
Max snelheid: 27,3 km
Gem. snelheid: 17,2 km.
Totaal gem. snelheid: 11.8 km.

• 

  landelijke ijssel

• 

  inlaatwerk voorbij doesburg

• 

  luisterkei in baak

• 

  plaats waar verzetstrijders geliquideerd zijn in zutphen

• 

  skyline van zutphen

• 

  noodbrug bij dieren in woII

• 

  kasteel groot engelenburg bij brummen

• 

  anwb service voor kapotte remleiding

fietstocht ijssellinie westervoort doesburg

Track westervoort – doesburg – westervoort

In het najaar van 2022 zijn mijn broer en ik meegeweest met een excursie van de Stichting Menno van Coehoorn – die zich inspant voor behoud van voormalige verdedigingswerken – naar overblijfselen van de IJssellinie. Dat blijkt een waterlinie geweest te zijn aangelegd in de Koude Oorlog om een gebied tussen Nijmegen en Kampen onder water te zetten. Daarmee zou een inval van de Russen vertraagd moeten worden. Wij hadden nog nooit van deze waterlinie gehoord en besloten meteen dat dit het thema moest zijn van onze zomerse fietsvakantie. De routes uit het fietsboekje “Fietsen langs de IJssel” heb ik soms een beetje aangepast om ook herinneringen aan de tweede wereldoorlog te bekijken.

Maandag 17 juli 2023 Westervoort – Doesburg – Westervoort

Zonnig, ong. 21 graden, soms donkere wolken, een fikse bui bij De Steeg, fikse wind ZW.

Een voorspoedige reis naar Westervoort. Om kwart voor twaalf gestart bij het station. We fietsen om Westervoort heen, meteen in de uiterwaarden van de Rijn. De Rijn splitst hier in de IJssel en de Nederrijn. Het eerste fort dat we tegenkomen is het fort Geldersoord uit 1741. Het moest de inlaatsluis, waarmee het gebied tot Doesburg onder water gezet kon worden, beschermen. Onder water zetten is in dit gebied als maatregel tegen potentiele binnendringers dus al ouder dan de IJssellinie in de Koude Oorlog.  Nadat dit gebied bij Nederland werd gevoegd na de val van Napoleon, verloor het fort zijn betekenis en werd gesloopt. In 2015 is het gedeeltelijk gereconstrueerd. Op de infoborden is goed te zien dat het een groot fort was met verschillende verdedigingswerken er omheen. Even verderop is het inlaatwerk, dat als onderdeel van de IJssellinie is gemaakt. Alles om de opmars van het Russische leger te bemoeilijken. Bij de splitsing tussen de IJssel en de Rijn, een verdeelwerk, dat bij extreem hoog water wordt gebruikt om het water te verdelen over de Rijn en de IJssel. Nu ligt het besmeurd met graffiti als een betonnen rups in het landschap.
We maken een klein ommetje, over een niet echt onderhouden fietspad, dicht langs de IJssel. Daar ligt een luisterkei, nr. 46. Na de mislukte operatie Market Garden zijn de geallieerden met een grote bocht via de oostkant een nieuwe bevrijdingsoperatie begonnen. Hier zijn ze de rivier overgestoken. Het wordt de vergeten slag Operatie Quick Anger genoemd. We vervolgen het fietspad onder de Westervoortsebrug en daarna onder de IJsselbrug door. We komen in een schitterend gebied de IJsselpoort, een rivierklimaatpark. Veel geulen en nevengeulen om de rivier bij hoog water de ruimte te kunnen geven. We zien koeien pootje baden in de rivier, die nu heel laag staat. Dat blijkt bij het veer in het recreatiepark de Veerstal. Een park met een camping en veel bootjes. Het veer voert ons over de Westerplas. Omdat het water heel laag staat, moeten we steil naar beneden. Langs Giesbeek, steeds dicht bij de IJssel, bereiken we Doesburg. Een historisch vestingstadje. Bij de kerk ligt luisterkei 70. Over de bevrijding van Doesburg, waarbij door de fanatieke tegenstand van de Duitsers zoveel verwoest is. Er naast staat een kunstwerk van Jan Wolkers. Het heeft qua sfeer wel wat weg van het beroemde Auschwitzmonument in Amsterdam, in het Durkheim park. Ook van groen glas met de tekst “Toen de klok zweeg, verschenen de vogels van de vrijheid”. Dat verwijst naar het opblazen van de toren, waarbij de klok naar beneden kwam. Net achter de brug ligt een ingegraven Shermantank. Bij het instellen van de IJssellinie zijn een aantal door de geallieerden achtergelaten Shermantanks gebruikt als commandopost. Helaas gaat het vlak daarna echt heel erg regenen. Met regenpakken aan jakkeren we door de Steeg en Rhenen, en dan langs een saai fietspad langs de N785, best een druk bereden weg. Gelukkig houdt het snel op. Het laatste stuk waaien we droog. We werpen nog een blik op fort Westervoort, een sperfort uit 1865. Dit fort moest de spoorlijn bewaken. In WOII is hier zwaar gevochten, zoals aan het begin als aan het eind. Nu ligt het er verwaarloosd en geschonden bij, omdat er een weg pal naast is gemaakt.  Tegen vijven zijn we op de parkeerplaats terug. Nu nog een stukje rijden naar ons Fletcher hotel in Wolfheze.

Tripcomputer
Afstand: 66,61 km
Reistijd: 3 uur 51 minuten
Tijd gestopt: 1 uur 15 minuten
Max. snelheid: 31,4 km
Gem. snelheid: 17,3 km
Totaal gem.: 13 km

• 

  fort geldersoord

• 

  operatie quick anger

• 

  veerpont bij recreatiepark de Veerstal

• 

  vredesmonument Doesburg (van Jan Wolkers)

• 

  ingegraven shermantank

• 

  schuilen voor de regen

• 

  fort westervoort

fietstocht haarlem

Onderweg langs de Ringvaart

vrijdag 14 juli 2023

afstand: ong. 80 km

Grijs weer, soms een zonnetje, paar druppeltjes, niet koud.

Vandaag fiets ik met mijn kleinzoon naar Haarlem. Het doel is het hofje van Staats, waar een tante van hem woont. Het kost even moeite om Leiden uit te komen, want de Haarlemmertrekvaart langs het woonwagenkamp is afgezet en de omleiding is niet erg duidelijk aangegeven. Maar we vinden de Kwaakbrug en kunnen makkelijk verder fietsen richting Oegsgeest. Heen gaan we een heel eind langs de Leidse Vaart. Dat fietst wel makkelijk door, maar is soms ook wel een beetje saai. We passeren Halfweg, zo genoemd omdat het halverwege de trekvaart tussen Leiden en Haarlem ligt. Dus we schieten al hard op. Via Aardenhout – “wonen hier alleen rijke mensen?” , rijden we aan de noordkant Haarlem binnen. De fietsknooppunten houden nu op. Maar geen nood, mijn kleinzoon weet vanaf het station naar het hofje te fietsen. Daar aangekomen, kunnen we de poort niet in. Met dreunende boren zijn werklui bezig om glasvezel aan te leggen. Via de achteringang komen we toch binnen. Mijn kleinzoon vertelt dat zijn tante zeker gaat vertellen over de grote boom die bij de laatste storm ernstig gehavend is. En dat is ook zo. Bij de thee en het gebakje wordt de boom besproken. En ook de laatste renovatie en de glasvezel. Veel werkzaamheden achter elkaar voor de bewoners van dit hof, die allen op leeftijd zijn.
De terugweg is meer oostelijk, eerst langs het Spaarne en later langs de Ringvaart. We hebben nu de wind tegen. Voor mij niet zo’n probleem, want ik heb mijn trackingfiets inmiddels elektrisch gemaakt. Maar mijn kleinzoon moet aardig tegen de wind intrappen. In overleg hebben we een knooppunt halverwege geprikt, waar we even zullen pauzeren. Eerst komen we nog een pieperautomaat tegen. Een aardappelboer verkoopt aardappels en chips. Een zak chips gekocht, kan allemaal met de pinpas, voor vanavond. En dan op naar ons rustpunt. Laat dat nou net bij MacDonalds Sassenheim zijn. Daar moet natuurlijk een versnapering gehaald worden. Een wrap gaat er rap in. Dat voorkomt hongerklap op het laatste stuk. Voor mij is een koffie genoeg. Tegen vijven zijn we in Leiden terug.

track Leiden Haarlem vv

In het hofje van Staats

poolse wandeling leiden

Track Poolse wandeling in Leiden.

zondag 18 juni 2023

Een beetje bewolkt, maar al dagen droog, 25 graden, geen wind.

afstand: 6,5 km.

Deze zomer hoop ik een week naar Polen te gaan. Toevallig ontdekte ik dat er een Poolse wandeling is in Leiden. Leiden heeft vanaf 1988 een stedenband met Tórun. In het kader daarvan is deze wandeling uitgezet. Ik heb enigszins gevarieerd op deze route, omdat ik de highlights van Leiden wel ken, en met name geïnteresseerd ben in wat er van Polen in Leiden te vinden is. Allereerst zijn dat drie muurgedichten. Polen heeft een hoogstaande literatuur, heeft vijf keer de Nobelprijs voor de literatuur gewonnen. Op de Haarlemmerweg hangt een gedicht van Adam Mickiewicz, een 19e eeuwse dichter, die in ballingschap leefde. Polen was in de 19e eeuw van de kaart geveegd. Er staan steigers tegen de muur. Om de muur te schilderen? Het is niet te hopen dat het gedicht weer overgeschilderd wordt. Dat is al een keer eerder gebeurd.
Het tweede gedicht is van de 20e eeuwse dichteres Wislawa Szymborska. Zij won in 1996 de Nobelprijs voor de literatuur. Ik heb een bundel van haar. Zij schrijft prachtige gedichten. Deze staat in de Marnixstraat.

Lof van de geringe eigendunk (vertaling Gerard Rasch)

De buizerd heeft zichzelf niets te verwijten.
Scrupules zijn de zwarte panter vreemd.
Piranha’s twijfelen niet of hun dadeen wel rechtmatig zijn.
De ratelslang aanvaardt zichzelf zonder voorbehoud.

Jakhalzen met zelfkritiek zijn onbestaanbaar.
Sprinkhaan, kaaiman, haarworm, horzel
Leven zoals ze leven en zijn er gelukkig mee.

Honderd kilo weegt het hart van de zwaarwalvis,
Maar in een ander opzicht is het licht.

Niets is dierlijker
Dan een zuiver geweten
Op de derde planeet van de zon.

Het derde gedicht staat op de hoek van de Mirakelsteeg en de Oude Vest. Het is van Tadeusz Rozewicz, ook een 20e eeuws dichter. Hij is ook vertaald in het Nederlands. Van hem heb ik nog niets gelezen. Het gedicht dat hier op de muur staat, spreekt mij wel aan:

Ik schreef

Ik schreef
een ogenblik lang of een uur
een avond een nacht
ik werd kwaad
ik beefde of zat
zwijgend naast mijzelf
mijn ogen vol tranen

ik had al die tijd geschreven
tot ik plotseling merkte
geen pen in mijn hand

Ik bots daar op een groep die per step Leiden verkent aan de hand van een speurtocht. “Bent u hier bekend, mag ik u dan een vraag stellen?” Ik denk dat ik Leiden goed ken, dus zeg ja. De Mirakelsteeg is genoemd naar een legende dat in de middeleeuwen tijdens een hongersnood een vrouw in de steeg aan een andere vrouw om brood vraagt. De vrouw, die brood heeft, maar niet wil delen, zegt dat ze geen brood heeft. En als ze het wel heeft, dan mag God het in steen veranderen. En dat gebeurt ook. Waar wordt dit stenen brood bewaard? Ik heb geen idee!

En dan is er nog een gedicht van Bernlef dat in 14 talen is vertaald, waaronder het Pools. Dit bevindt zich op de gevel van de Lucas van Leydenschool aan de Ursulasteeg/ Caeciliastraat. Een multiculturele school. De vertalingen staan op een zwart bord. Er is helaas niets meer van te lezen. Voor mij een symbool van de verwaarlozing van de literatuur in ons onderwijs.

In de 17e eeuw waren er veel buitenlandse studenten aan de Leidse Universiteit, waaronder (rijke, adellijke) Polen. Eén daarvan was Janusz Radziwill. In de Lakenhal is momenteel een tentoonstelling van de Leidse schilder David Bailly. Hij heeft Janusz Radziwill geschilderd in vol ornaat ca 1632. In hetzelfde jaar komt de prins ook voor in de Leidse archieven op een heel wat pijnlijker manier. Een dienaar van de prins heeft op de Langebrug een nachtwaker doodgestoken. Ondanks bemoeienis van onze prins Frederik Hendrik werd de dienaar ter dood veroordeeld en onthoofd voor het stadhuis.
Onlangs is op het pand Langebrug 57 een plaquette aangebracht voor de Poolse edelman Jósef Wybicki. Hij heeft anderhalf jaar in Leiden gewoond en gestudeerd (1770). Hij is bekend, omdat hij in 1797, na de derde Poolse deling toen de staat Polen van de kaart geveegd was door zijn machtige buren, een lied schreef, dat nu het Poolse volkslied is. “Nog is Polen niet verloren, zolang wij leven. Wat de vreemde overmacht ons ontnomen heeft, zullen we met de sabel terugnemen”.

Van de huidige aanwezigheid van Polen in de stad getuigt een bord op de Josefkerk aan de Herensingel. Op zondag is er om 17.00 uur een mis in de Poolse taal. Een Poolse winkel, een sklep, heb ik in de binnenstad niet ontdekt.

• 

  krim sonnet van Mickiewicz

• 

  gedicht van Szymborska

• 

  gedicht van rozewicz

• 

  14 onleesbare vertalingen van een gedicht van Bernlef

• 

  prins Janusz Radziwill

• 

  de Langebrug tussen Wolsteeg en Choorsteeg

• 

  Langebrug 57 waar Josef Wybicki woonde in 1770

• 

  bordje op de Josefkerk

informatie:
Poolse wandeling in Leiden, uitgave stedenband Leiden – Tórun
Wislawa Szymborska, Einde en begin, verzamelde gedichten, 1999.